Władysław Dominik Grabski
(1874-1938)
Wybitny ekonomista, historyk, polityk. Dwukrotny premier, minister skarbu i autor polskiej reformy walutowej.
Działacz społeczny i niepodległościowy, związany z narodową demokracją. Ukończył z wyróżnieniem Szkołę Nauk Politycznych w Paryżu. Kształcił się w dziedzinie historii i ekonomii na Sorbonie. Studiował też agronomię w Holandii.
Po śmierci ojca w 1897 r. powrócił do kraju i przejął w posiadanie rodzinny majątek. W 520-hektarowym gospodarstwie założył stawy rybne i zwiększył produkcję buraka cukrowego. Działalność rolniczą łączył z pracą społeczną. Był współzałożycielem Sekcji Rolniczo-Doświadczalnej w Kutnie oraz włościańskiej spółki rolniczej w Bocheniu – jednej z pierwszych w Królestwie Polskim.
W 1905 r. został posłem ziemi łowickiej do I Dumy. Następnie zasiadał w II i III Dumie, reprezentując opcję narodowo-demokratyczną. Za swoją działalność społeczną i polityczną był więziony przez władze carskie na Pawiaku. Nawet wówczas nie pozostawał bezczynny, pisząc Materiały w sprawie włościańskiej, opublikowane w 1910 r.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został prezesem Głównego Urzędu Likwidacyjnego, który miał ustalić straty wojenne, politykę finansową wobec sąsiadów oraz poselskie roszczenia repatriacyjne.
Wspólnie z Ignacym Paderewskim oraz Romanem Dmowskim był członkiem polskiej delegacji na Konferencję Pokojową w Paryżu. Odpowiadał za sprawy gospodarczo-ekonomiczne. Po raz pierwszy funkcję premiera pełnił w szczególnie newralgicznym okresie wojny z bolszewikami.
W 1923 r. objął stanowisko ministra skarbu w rządzie Wincentego Witosa (po raz drugi – wcześniej zasiadał w gabinecie Leopolda Skulskiego). Wobec braku zgody na autorski plan reform uzdrawiających ekonomię państwa Grabski podał się do dymisji. Już kilka miesięcy później powierzono mu jednak misję formowania nowego gabinetu. W 1923 r. objął urząd premiera RP.
Grabski dokonał reformy skarbu – przede wszystkim wprowadził podatek majątkowy oraz drastycznie obciął koszty administracji państwowej. Jego rząd ustanowił również nową walutę – złotego
i powołał jego emitenta – Bank Polski. Gabinet Grabskiego doprowadził także do uchwalenia ustawy o ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia oraz poprawy stosunków z mniejszościami narodowymi.
Po dymisji rządu, a szczególnie po przewrocie majowym w 1926 r., poświęcił się niemal wyłącznie pracy naukowej. W latach 1926-1928 pełnił funkcję rektora SGGW. Kierował pracą wielu towarzystw naukowych, m.in. Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków Polskich (1928–1934).
Jego najważniejsze publikacje to Wieś i folwark, Historia wsi w Polsce oraz Idea Polski (1935) – praca uważana za polityczny testament Grabskiego.
Władysław Grabski w swojej działalności udowadniał, że kluczem do budowania trwałych i długoterminowych osiągnięć jest siła gospodarcza i ekonomiczna. Jego biografia dowodzi, że łączenie nauki z aktywnością na polu polityki i gospodarki to droga do trwałego rozwoju zarówno społeczności lokalnych jak i państwa.
Wartości i przekonania, którym Grabski był wierny, pozostają aktualne pomimo upływu ponad 75 lat od jego śmierci.
